İnsan beyni yeni öğrendiği bilgileri unutmamak ve daha sonra gerektiğinde tekrar hatırlamak için “şema” adı verilen bir sistem ile kodlar. Örneğin; küçük bir çocuk, ilk defa bir bardak gördüğünde zihninde bardağa dair bir şablon oluşturur ve şablon sayesinde aynı bardağı her gördüğünde onun ne olduğunu en baştan öğrenmek zorunda kalmaz. İşte biz bu zihinsel şablonlara “şema” adını veriyoruz.
Yazı yazarken kullandığımız o cisim bir “kalem”, zamanı ölçmemize yarayan o aletin adı “saat”, güzel bir şey yaşadığımızda içimizde beliren o duygunun ismi ise “mutluluk”. Yani şemalar sayesinde hayatımız kolaylaşıyor ve birçok kavramı kafamızda oluşan şemalar yolu ile öğreniyoruz. Fakat oluşturduğumuz şemalar her zaman işimize yaramayabilir ve mutluluğumuza engel olabilir. Bize yarardan çok zarar getiren bu şemalara ise “uyum bozucu şemalar” diyoruz.
Uyum bozucu şemalar etrafımızdan aldığımız bilgileri çarpıtmamız sonucu oluşur ve zamanla katı, değişmesi güç, moda mod kabul ettiğimiz düşünceler haline bürünür.
Şimdi ufak bir test yapalım:
• Daha önce hiç partnerinizin sizi şu ya da bu sebeple terk edeceğini düşünüp, attığı en ufak adımı dahi sizi terk edeceğine yordunuz mu?
• Hayatta hep kısa çöpün size çıktığını, insanların sizi bilerek incittiğini düşünüp herkesten ve her şeyden şüphe ettiniz mi? Hatta sizi kullandıklarını bile bile bunu hak ettiğinizi düşünüp sizi kullanmaya devam etmelerine izin verdiniz mı?
• Hiç aile içinde kendinizi üvey evlat gibi hissedip, partnerinizin ona ihtiyaç duyduğunuzda yanınızda olmayacağını düşündünüz mü?
• Bir türlü sebebini anlayamadığınız halde kendinizi devamlı kusurlu biri gibi hisseder misiniz?
• Topluma ait hissedemediğinize ve bir türlü diğer insanlarla kaynaşamadığınıza mı inanırsınız?
• Günlük hayatınızı kendi başınıza idame ettiremediğinizi, önemli kararları kendiniz almakta zorlandığınızı ve her daim birilerine bağımlı olduğunuzu mu düşünüyorsunuz?
• Yoksa önleyemeyeceğiniz bir felaketin bir anda başınıza geleceğinden mi korkuyorsunuz?
• Kendinize dair asla ulaşamayacağınız bir mükemmellik beklentiniz mi var?
Bu liste böyle uzar gider. Çünkü şema terapide tanımlanmış 18 şema ve bunların kategorize edildiği 5 şema alanı var. Çocukluk ve ergenlik çağında giderilmemiş her temel ihtiyaç kendine has bir problem alanı yani “şema alanı” oluşturur.
Peki nasıl oluyor da Şema Terapi tüm bunlara fayda sağlıyor? Şöyle ki Şema Terapi, kaynağı çocukluk ve ergenlik döneminde bulunan psikolojik rahatsızlıklar için tasarlanmış olan, yaşantısal teknikler ve bilişsel davranışçı müdahaleler içeren bütünleştirici bir terapi biçimidir.
Yani bu kitâbi tanımı anlaşılır hale indirgeyecek olursak: Şema Terapi’de amaç; bireylerin diğerleriyle güvenli bağlar geliştirmelerine, yeterli bir kimlik algısı oluşturmalarına, ihtiyaçlarını ve duygularını özgürce ifade edebilmelerine ve kendileri için gerçekçi limitler belirlemelerine yardımcı olmaktır.
E hadi o zaman niçin duruyoruz? Herkes şemalarına doğru içsel bir yolculuk yapmaya!
Uzm. Klinik Psk. Elif Başçelik
